ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Бојс чувствуваше дека преку неговата уметност ќе може да навлезе во архаичните сили кои лежат зад прагот на перцепцијата; неговите дела треба да ги канализираат тие сили во моќна „Констелација од енергии“ што понатаму ќе продолжи да еманира. okno.mk | Margina #15-16 [1995] 87

Иако неговите скулптурални објекти, инсталации и перформанси честопати формално се чини дека потсетуваат на такви движења како Флуксус, Минимализам, Арте Повера, Концептуална уметност и перформанс, Бојс не престана да инсистира дека во основа неговата работа фундаментално се разликува од онаа на неговите современици.

Како што вели Луси Липард, „Ворхоловите филмови и неговата уметност значат и ништо и многу.

Втор дел - Естетика Редукција на филмскиот јазик, мини­мализам и Empire Кога станува збор за Ворхоловите рани филмови, може да се зборува за отсуство на конститутивните елементи на филм­скиот јазик, како што се глумата, монта­жата и тонот, односно поместување на сфаќа­њето на овие поими од нивното конвенционално значење, и пренесување на тежиштето на други прашања од филмската теорија и пракса.

На тој начин неговата уметност станува дел од една глобална мрежа на уметнички комуникации (mail- art network) која претставува, би можеле да речеме, едно посебно уметничко дело, една пулсирачка духовна творба која ја опфаќа целата планета.

Кога седумдесетите години Ворхол се сврте кон светот на модата и шоу-бизнисот како предмети на неговата уметност, неговиот храбар стил на изработување на портрети доби силно акцентиран момент на грубост - дури и вулгарност.

Но, тие искуства без сомнение се значајни за неговата уметност и живот, се поставија помеѓу него и целосниот физички и ментален крах, клиничка депресија од која навистина страдал извесно време во првата деценија после војната. (Овој крах за него бил, како што признал, вистински - емоционален - крај на војната.) Бојсовата преоку­пираност со топлината и присноста со цел на обновување на телото и духот, со конкретно доживување на “материјалот што дава живот”, датира од времето кога го негувале Татарите и кои ги сметал за своја фамилија.

Тој непопустливо одбива својата уметност да ја гледа како средство за себе - откровение.

Тој многу добро сфати дека неговата уметност во суштина е психосоцијална и дека во исто толкава мера е производ на искуството од неговото несреќно детство и фантазиите колку што е и од потребите на моментот.

Поради ова, вниманието што интернационалните музеи и понатаму го посветуваат на овој уметник сѐ уште предизвикува негативни реакции кај одреден дел од свет­ската јавност.

Постојат сомневања за тоа што Бојс навистина доживеал кај Татарите.

Односно, таа не води грижа за него, или за себе, ниту ја чувствува неговата грижа за неа. Конечно, Бојсовата уметност била неделива од неговото тело и сликите на неговото тело. okno.mk | Margina #11-12 [1994] 97

Бојс сакаше да им помогне.

Во неговата уметност, значи, се префрлувал напред- назад помеѓу улогата на овчар кој се грижи за стадото - извор на топлина - и на стадото на кое му е потребен овчар за да се стопли.

Лечејќи го Бојс и учејќи го како да се лечи самиот, Татарите му дадоа втора, посреќна прилика, како возрасен, да ги почувствува топлината и присноста од кои порано бил лишен.

(Неговата уметност била дијалектика помеѓу сонот од детството и зрелите општествени цели.)

“Kinderbadewane” (Детската када, 1960) ги потврдува Бојсовите живи сеќавања на детството и okno.mk | Margina #11-12 [1994] 95 уметноста како еден вид на детска лековита игра.

А на психоаналитичарите им е добро познато дека грандиозните фантазии за општествена утопија, кои на себе својствен начин изразуваат една имплицитна колебливост во соочувањето со стварноста таква каква што е, претставуваат компензација на болните неисполнети нарцисоидни очекувања.

А сосема е јасно дека поседувал силно его, дека свесно создавал уметност со голема интелектуална вредност и естетска оригиналност.

Еден од елементите на Бојсовите перформанси беше и неговото користење на топлината на толпата за да се почувствува жив и силен, а неговите скулптури користат материјали - животинска маст, овчо руно - чија цел е да ги топлат тие суштества или да симболизираат топлина.

Со воведувањето на експресионистички средства, како што се разбивањето на просторот, повеќекратните перспективи и деформирањето на фигурите, неговата уметност се претвори во една, формално и содржински мошне компликувана, колку длабока толку и непроѕирна, панорама на модерниот светски театар и во своевиден „современ мит”.

Во своите проучувања на Дишан, на кои ги упатувам читателите што сакаат подетално да се запознаат со одредени гледишта (Дишан invisibile, Roma, Officina, 1975, Essendo dati: 1. la feme 2. il sesso, Avanguardia di massa, Milano, Feltrinelli 1978), заклучив дека алхемијата е еден од основните клучеви за да се сфати неговата уметност.

Неговата уметност е во служба на акција: импулсивна, непредвидлива, агресивна и на границите на легалното.

Модерниот уметник, симболична личност, идеен творец и слуга на својот сопствен грб: гласник на самиот себе во крстоносниот поход за идните генерации и историјата на неговата уметност.

Иако се дело на неговата рака, овие мали фигури тешко можат да бидат групирани заедно со неговите зрели трудови; како и да е, исто како што и билбоке-то може да се гледа како најава на неговиот понатамошен развој, овие играчки го документираат неговиот ран интерес за игри, преокупација што ќе остави трага и врз неговата уметност и врз неговиот живот, со шахот како еден екстрем, и уметничките игри, односно, неговото одбивање да ги игра - како друг.

Таа исто така љубезно ги позајми делата од својата лична колекција, почнувајќи со трите коњчиња-играчки што Дишан ги изработил од сечени картони и ги исликал уште како дете.

Иако е нагласена оваа информација, сепак многумина нема да согледаат како еден новоткриен детаљ од приватниот живот на Дишан може да има консеквенци во неговата уметност.

Денес со сигурност се знае дека сликарката што Дишан ја посетил на Монмартр е негова ќерка, денес жена на 80-тина години, која жали единствено што нејзиното познанство со татко ѝ траело толку кратко (тој умрел две години по нивната средба). 116 Margina #4-5 [1994] | okno.mk

Во случајот на Дишан, обидите за психолошко исчитување на неговиот живот и неговата уметност се покажаа како исклучително безуспешни, пред сѐ затоа што тој внимателно ги држел во тајност информациите од својот интимен живот.

Очигледно, степенот до кој еден одреден настан од животот на уметникот има влијание врз неговиот креативен процес е невозможно да се утврди со прецизност.

Но како минуваше времето ова се промени: неговата уметност богато се разви, содржеше голема латентност, и тој можеби се плашеше дека кога неговата приватност би се изгубила, магичноста исто така би ја снемало со неа.

Сепак е јасно дека Риверс поседува креативно јадро, и дека неговите неуспеси најчесто се резултат на первертирањето на неговата моќ и неспособноста константно да остане во контакт со своето влијание. желбата за признание и награда без сомнение е пречка во развојот на Риверс а неговиот нагон да живее и работи со полна брзина, понекогаш го попречува а понекогаш го свртува неговиот пат од талентиран но дезориентиран почетник, кон значаен оригинален мајстор на модерната уметност.

Но никогаш во својата кариера која сега веќе опфаќа четириесет години, овој уметник не ги маскирал своите намери и не нѐ мамел во врска со својата мотивација.

Воопшто не се сомневам дека третманот на Риверсовите дела од страна на критиката е под силно влијание на реакциите на критичарите на неговата личност, и дека неговиот намерен публицитет и спремност јавно да ги признае мотивите и целите што другите уметници исто така ги имаат но ги чуваат во својата приватност, го обои вреднувањето на неговата уметност...

Во една кариера обележана со периодично напуштање на успешните техники и методи на работа, со постојани обиди успешно да се обедини формата со значајната содржина и со една лична блескавост која што често се закануваше да го затемни креативното достигнување, не е лесно да се лоцира адекватниот центар на енергија од којшто целата извонредна креативност се ревитализира самата себеси.