ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Понекојпат двете црти здружени со острината на нејзиниот поглед, значеа укор за нешто, но и тој гест можеше слободно да се препише на перфекционистичката особина.

Нејзиниот поглед само за миг ја фиксира оваа слика: на крајната масичка до излезот седи старица, од глава до петици закукулена во црно - да, тоа е бабата што одвај ја качија на авион во Истанбул.

Па тој направи само она што му налагаа околностите.

Тој го избегнува нејзиниот поглед.

За што повеќе на следниот час. *„Болката непрекинато во душата на Рената копаше црн бунар, сѐ подлабоко и подлабоко забодувајќи ги лопатите, сѐ пониско и пониско спуштајќи ја својата кофа,и не беше тешко да се предпредвиди денот кога ударот на ашовот ќе мора да ја пресече и самата нитка на нејзиниот живот“. (В.Брјусов) ** „...кон нејзиниот поглед и нејзиниот бакнеж,како што коренот под земја тежнее по влага“. (В.Бјусов) okno.mk | Margina #22 [1995] 91

А на нејзините погледи, тој ги свесуваше веѓите и ја вртеше главата на друга страна.

Други простори гонеше сега нејзиниот поглед - гледаше со очите на срцето, кое летна и ја одведе далеку од оваа куќа, од овој град...

Седејќи лице в лице дуќанџиите лесно откриваа во неа темелна и решителна жена; никој не можеше да го издржи нејзиниот поглед.

Ја одведе во родното место. Таму, таму...

Тоа што не се гледате в очи и што ѝ зборуваш на увце - те подослободува во зборовите па ѝ го покажуваш и она што би ти го смрзнало нејзиниот поглед.

Се осмелуваат дури и да нѐ изневерат, и тоа токму сега“, и велев сосредоточувајќи се на нејзиниот поглед од сликата што ја носев скриена длабоко во себе.

А потоа се наведнав и го зедов грутчето земја што се стркала дури до мојата нога и го вратив на могилата. (Бев помислил: го поттурнала таа за да потврди дека ме слуша).

И по многуте години од нејзината најсреќна ноќ, таа беше спремна да раскажува само за онаа убава починка во гостилницата кај Бањи, каде што гостилничарот им варел јајца во водата на врелиот извор на бањата а се разбира ќе спомнеше и понекое доживување или необична поединост од тоа долго патување низ ноќта кога размислувањата за среќата повремено ѝ ги прекинувал коњот со гласното фучење, а ќе го спомнеше патем и одговорот на птиците содржан во нивните исплашени крикови што ќе уследеле веројатно поттикнати од фучењето на коњот.

Останав со впечаток дека нејзиниот поглед не ја правеше незадоволна од тој изминат дел на животната патека.

„Еве, ова го очекуваат луѓето од религијата – ваква родителска заштита,“ рече Зигмунд, покажувајќи кон сликата.

Оној нејзин поглед упатен кон хоризонтот надвор од сликата можеби е поглед во некоја друга реалност, таму каде што сѐ е сочувано, и каде што сѐ што било, сѐ што е и сѐ што ќе биде, ја добива својата вистинска смисла.

Законот не дозволуваше тие жени, сеедно од која причина сопрузите ги исфрлиле од дома, да имаат право да ги земат со себе децата, доколку нивните мажи не ги исфрлиле и децата заедно со нив.

Точката на која е запрен нејзиниот поглед е некаде надвор од сликата.

Потоа гледавме во „Распетието“, во лицето на Исус на кое има само помирување со ужасот, во лицето на неговата мајка полно со ужасен очај.

Оној нејзин поглед упатен кон хоризонтот надвор од сликата можеби е поглед во некоја друга реалност, таму каде што сѐ е сочувано, и каде што сѐ што било, сѐ што е и сѐ што ќе биде, ја добива својата вистинска смисла.

Мајка ми го чувствуваше тоа, и сега нејзиниот поглед понекогаш ја губеше сигурноста, оној отров кој беше влегол во нишката помеѓу неа и мене веќе не го делевме подеднакво, туку одеше само кон неа, и беше пресилен само за неа, ја задушуваше во нејзината немоќ, ја задушуваше оној зрак среќа кој сѐ почесто ми го огреваше лицето, онаа нијанса на радост што ми го боеше гласот, секогаш кога заедно со брат ми ќе се вратевме дома.

Нејзиниот поглед секогаш имаше нешто мајчинско кога доаѓаше од установата во чие основање учествуваше и самата, а во која беа згрижувани жените избркани од своите сопрузи.

Таа промена на нејзиниот поглед и изговорувањето на оние зборови траеја кратко, сосема кратко, но остануваа со мене и кога во нејзиниот поглед и глас се враќаше љубовта; ми се вовираа таа омраза и тие зборови дури и во соништата.

Во часовите на работ од бессознанието, кога високата температура правеше само одвреме навреме да се освестувам, во таа полусвесност можев да ја видам мама, нејзиниот поглед во кој беше стрепетот за мојот живот, нејзините раце кои ми редеа ладни крпи на челото, кои ги соблекуваа од мене испотените алиштенца и ми облекуваа нови.

Кога навечер легнував на креветот, припивајќи се до ѕидот, целото мое тело трепереше од страв и тага; заспивајќи, се борев за воздух, за вдишување и издишување.

Мајката не може да го види неспокојот на детето, а можеби сепак го претчувствува, можеби и таа знае што ќе биде, но знае дека мора да биде така, знае дека така треба да биде, и спокојна е во својата помирливост.

Многупати ноќе се будев од соништата во кои мама ме водеше в река, застанувавме во плиткото, а потоа таа ми го фаќаше главчето, и ме потопуваше додека јас губев здив под водата, и гледав како рибите ме касаат по лицето; или пак мама се претвораше во ѕвер и ме растргнуваше; или пак јас бев птица за која таа не знаеше дека е нејзината ќерка, па ме фаќаше, ми ја отсекуваше главата, а потоа го попаруваше моето обезглавено тело и ми ги кубеше пердувите.

Точката на која е запрен нејзиниот поглед е некаде надвор од сликата.

И понекогаш, кога мојот поглед ќе се впиеше во нејзиниот поглед, нејзините очи одеднаш се менуваа, таму каде што беше стрепетот се јавуваше омраза, а нејзините усни ги изустуваа зборовите од кои се плашев како од смрт: “Ќе беше подобро да не те родев.”

Целата е заштитничка – детето со грбот е потпрено на нејзината рака, а со едното рамо на нејзината лева града, токму над срцето.

Кога правевме паузи меѓу читањата и одевме во дворот на библиотеката, брат ми ми кажуваше работи кои тешко можев да ги разберам, но сепак внимателно го слушав, бидејќи знаев колку му е важно некој да го сослуша, затоа што неговите пријатели беа посветени само на медицината, а тој сакаше нешто повеќе, тој сакаше да ги разоткрие тајните на човечкото суштество кои беа отаде анатомијата; Зигмунд беше уверен дека тоа растајнување би можело да се направи со вкрстување на разумот и чувствата, тој велеше дека и размислувањето, и чувствувањето се есенцијален дел од нас, и само при „соработката“ на тие два дела човекот може да се осознае самиот себеси.

Но часовите минати покрај брат ми во читалната, додека тој гледаше во своите, а јас во моите книги, часовите минати во разговор, ме правеа некако силна, и нејзините зборови сѐ повеќе се одбиваа од мене, тие не влегуваа во мене, не ме колвнуваа во градите, студенилото на нејзиниот поглед не пробиваше во моите зеници.

Тие нејзини зборови ги слушав и кога не ми ги кажуваше; се вртев во затворениот круг опишан со „Ќе беше подобро да не те родев,“ сакав да се ослободам од тој круг и наутро посакував да влезам во кујната, како некогаш, кога мојата мајка ми подаваше врел компир, а јас седнував во аголот од собата, гледајќи ја како работи, и имаше многу такви утра во кои се надевав дека ќе можам пак така да влезам, и ќе ја прашам со што да ја искупам својата вина; во мене нешто можеби се надеваше дека мајка ми ќе ме пречека со оној некогашен поглед, и пак ќе бидеме блиски како некогаш; влегував во кујната но сега ме пресекуваше студенилото на нејзиниот поглед, грубоста на нејзините зборови, начинот на кој го заобиколуваше моето тело движејќи се низ просторијата, па прашањето застануваше во моето грло, остануваше таму и тогаш, и потоа; сакав да го повратам, да го исфрлам како што се исфрла расипано јадење, а тоа остануваше таму, како изгниена храна, но залепено за мене, одбивајќи да ме напушти, и јас го носев секаде со себе, како знак за ужасна вина која не си го знае злосторот.

Од тие нејзини зборови се плашев како од смрт, заради тие зборови си ја посакував смртта: посакував да умрам, и мама да жали над моето мртво тело, со својата тага да биде казнета за тоа што на почетокот од мојот живот беше болката, тогаш, кога не знаев дека болката ќе ме следи целиот живот, како скриена рана од која капе крв, капка по капка.

Но кога се сретнав со нејзиниот поглед веднаш сфатив дека не сум во право.

Тој упорно го избегнуваше нејзиниот поглед.

Нејзиниот поглед беше закован за тилот на човекот кој за глава се извишуваше над другите.

Честопати на шега се натпреваруваше кој подолго ќе го издржи нејзиниот поглед без да трепне.

- Она таму е Саат Кула, - ја вратија во реалноста зборовите на Саво кој со раката јасно го одредуваше нејзиниот поглед .

Ана мрзоволно се упатува кон прозорецот и нејзиниот поглед потонува во темната длабочина на заспаните улици.

Блажена беше ноќта во нејзините прегратки... посјајна од сонцето потивка од месечината потрепкава од ѕвездено небо Јас и Таа романтичен отсјај во машкоста нежност во нејзината женственост Ме погледна,со задимен поглед што подсеќа на љубовна романса без зборови,само со очи нејзиниот поглед кажува сѐ.

Ја погледнав прашално и видов дека нејзиниот поглед веќе го бараше мојот со необична смиреност и самоувереност што ме стаписа.

Ема молчеше. Нејзиниот поглед беше полн со достоинство, пркос и омраза.

Уште на првите средби со Ема, откако началникот Круме Волнаровски предложи таа да биде префрлена кај мене, во Одделението за анализа, а со посебни овластувања за врска со женскиот оддел на Прифатниот центар за странци, во деновите на моето разбудено љубопитство кон жената чија појава измести многу нешта во нас и околу нас, ја почувствував моќта на нејзиниот поглед со продолжени пипки за допир што имитираше боја и вкус.

Хелвиг не сакаше да се сретне со нејзиниот поглед.

Ѝ се стори дека Хелвиг го избегнува нејзиниот поглед. Имаше ли нешто што не ѝ кажа?

Ваквата намера ја наѕираше во нејзиниот поглед.

Бабата Петра се пули во неа со широко отворени очи, Чана знае што прашува нејзиниот поглед, ама таа нема што да ѝ каже.

Ненавикнат таа да го гледа, нејзиниот поглед го уплаши, така што моментално ја заврте главата налево, небаре коњска мува го касна.

Ни опомените на даскалот, ни прачките, ни фалбите од Стојана и Јована не можеа така веднаш да го смират, како нејзиниот поглед.

Во нејзиниот поглед не можеше да се открие ни радост ни тага поради предвременото враќање.

Се чини таа се има подготвено за соочување со секаков вид изненади, оттаму и оној нејзин поглед на победник што не знае да изразува сожалување. Или му е забрането да го прави тоа?

Но наеднаш, соземајќи се од прошетката по веселото шаренило, ведрината во нејзиниот поглед ја замени чудна изненаденост.

Станав и уште пошироко го отворив прозорецот.

Еднаш, кога се обидував да објаснам како се случи тоа мое кумство, поточно да потсетам на некои поединости од таа ноќ, Катерина се однесуваше како да не знае ништо за овој настан а притоа нејзиниот поглед беше исполнет со непотребната спремност да ме придружува во лагата што божем ја смислувам.

Забележувам исто така дека лицето ѝ станува сериозно штом ќе стори обид да го смири неразумниот јазик.

Но збунетоста брзо исчезна и нејзиниот поглед повторно беше преполнет со благодарност.

Коледарите првин онемеа, па сите се удавија во нејзиниот поглед, а има и такви кои до века ќе си ја сладат мислата од насмевката на рајските јаболка под прозрачната свила.

Потем во еден момент го сврте погледот кон него, погледите им се сретнаа, Едо стана свесен за сјајно пепелавата боја на незините очи и се најде во тој нејзин поглед како врз бездна во чии безпределни длабини тонењето е неизбежно...

Чана знае дека Пелагија се печи на оган, туку го бара нејзиниот поглед со знак за заминување, а тоа и се случува, станува од столицата, му се приближува на Димостена, му ја зема раката како за поздрав и туку брзо и силно ги вкопува своите усни на неа пропелтечувајќи неколку зборови Прости ми Димостене за сѐ што претрпе, за страдањата заради мене, прости ми барем ти ако не може тоа да го направи Света Богородица и дедо Господ, ама на твоите страдања немав храброст да ти натоварам уште и неизбришлив срам!

Кога нејзиниот поглед се устреми кон градот.