срце
мн. срца
Вид збор: Именка, среден род
Ранг: 183
1.
Централен орган на крвотокот; место на левата страна на градите под кое се наоѓа овој орган.
Примери:
Срцето уште му чукаше.
коморите на срцето
проширено срце
болно срце
Средство за закрепнување на срцето.
Се фати за срцето.
Му ја стави главата на срцето.
Вид: орган (м.)
2.
Овој орган како средиште на чувствата.
Примери:
Срцето му се растрепери кога ги виде.
Старецот немаше срце.
Неговото срце ѝ припаѓаше само нејзе.
благородно срце
добро, весело срце
Јуначко срце не трпи.
Честитам од сѐ срце.
3.
смелост, храброст
Примери:
Кој имаше срце - се јави за акцијата.
цврсто срце
Слично со:
смелост (ж.)
4.
Центар, главен дел на нешто; среден дел на некој плод.
Примери:
Влегоа во срцето на земјата.
срцето на атомот
срце на лубеница
срце на зелка
Слично со:
центар (м.)
Изрази
Без срце.
Далеку од очи, далеку од срце.
Да ти ја имам младоста, а да ти го немам срцето.
Му влезе во срцето.
Му дојде срцето на место.
Му лежи на срце.
Му се кине срцето.
На драго срце.
Од длабочината на срцето.
Од душа и од срце, од сѐ срце.
Отвори срце.
Си го зеде (стави) на срце.
Со отворено (чисто) срце - искрено, чесно.
Со срце; со тешко срце; срце го изело!
(стави) рака на срце - искрено, така е.
Човек без (со) срце.
(посл.) Човек треба да биде на срцето амбар.
Широко срце - дарежлив човек; што му на срце, тоа му на уста.
Што не е од срце, не е при срце.
Срцето му се преврте.
Срцето му го лаже умот.
Камено (тврдо) срце - бесчувствителен, тврд човек.
Тврдо срце - издржлив човек.
Рането (скршено) срце - човек што чувствува огромна тага, болка поради нешто или некого.
Златно срце - добродушен човек.
Со тешко срце - одвај.
Од срце - искрено.
На драго срце - со задоволство.
Има слабо срце - има срцева болест.
Имај срце! - смилувај се!
Стегни срце - издржи.
Не издржа срце (јуначко) - потклекне на нешто, почине.
Му (ми, ти...) се пара (се кине/плаче) срцето - чувствува огромна тага, болка поради нешто или некого.
Срцето му го даде - направи големи жртви за некого.
Колку што ти (ви) срце сака - неограничено, немерено.
Му го отвори срцето / отвори срце - зборува отворено, искрено со некого или пред некого; се довери некому.
Срце не го држи - многу е вознемирен од некаква ситуација.
Го (ме, те...) допече до срце - доживее голема навреда од некого, доживее тежок удар од некого.
Срцето му заигра - се возбуди.
Срцето му се наполни - се чувствува радосен, среќен, задоволен, исполнет од нешто.
Му (ми, ти...) прирасне за срце - засака некого, стане близок со некого.
Сѐ на срце става - многу е чувствителен.
Даде и срце и душа - се жртвува себеси.
(благослов) Да ти даде Господ што ти срце сака
(клетва) Срце да го (ја) изеде.
